สะเทือนใจ! สธ.บุกตรวจวัดพระบาทน้ำพุ เจอศพดอง-สถานพยาบาลผิดมาตรฐาน

เปิดปม “วัดพระบาทน้ำพุ” กระทรวงสาธารณสุขลงพื้นที่ตรวจสอบ พบศพผู้ป่วย HIV กว่า 20 ศพ – ปัญหาการจัดการที่ต้องแก้ไข

วันที่ 20 สิงหาคม 2568 กลายเป็นอีกหนึ่งวันสำคัญที่สังคมไทยหันมาจับตา “วัดพระบาทน้ำพุ” จังหวัดลพบุรี หลังจากกระทรวงสาธารณสุขนำทีมลงพื้นที่ตรวจสอบกรณีการดูแลผู้ป่วย HIV และประเด็นการดำเนินการบางอย่างที่อาจขัดต่อกฎหมาย โดยเฉพาะการเก็บรักษาศพผู้ป่วย HIV ไว้ภายในอาคารพิพิธภัณฑ์ หรือ “ศาลาธรรมสังเวช” ซึ่งถูกเปิดให้ผู้มาเยี่ยมชมสามารถเห็นได้โดยตรง

การตรวจสอบครั้งนี้นำโดย นายธนกฤต จิตรอารีย์รัตน์ เลขานุการรัฐมนตรีว่าการกระทรวงสาธารณสุข พร้อมด้วยเจ้าหน้าที่กรมอนามัยและหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง ทั้งในระดับจังหวัดและส่วนกลาง ซึ่งการลงพื้นที่ไม่เพียงแต่สะท้อนถึงความกังวลเรื่อง “สุขอนามัยและกฎหมาย” เท่านั้น แต่ยังเผยให้เห็นถึงความซับซ้อนระหว่าง “ความศรัทธาในบทบาทของวัดพระบาทน้ำพุ” ที่สังคมยกย่องมายาวนาน กับ “ข้อเท็จจริงด้านกฎหมายและมาตรฐานสาธารณสุข” ที่ไม่อาจมองข้ามได้

จุดเริ่มต้นของข้อกังวล : ศพผู้ป่วย HIV ที่ถูกเก็บไว้ในพิพิธภัณฑ์

สิ่งที่สร้างแรงสะเทือนใจต่อสังคมมากที่สุด คือ การที่ทีมตรวจสอบพบ ศพผู้ป่วยเอดส์กว่า 20 ศพ ถูกเก็บรักษาไว้ภายใน ศาลาธรรมสังเวช อาคารที่วัดใช้เป็นเสมือนพิพิธภัณฑ์ให้ผู้มาเยี่ยมได้เรียนรู้และปลงอนิจจัง

การกระทำเช่นนี้แม้อาจมีเจตนาเพื่อสะท้อนถึงความทุกข์ ความไม่เที่ยงของชีวิต และสร้างแรงบันดาลใจให้ผู้คนตระหนักถึงคุณค่าของชีวิต แต่ในแง่กฎหมายไทย กลับถือว่า “ไม่ถูกสุขลักษณะ” และยัง ขัดต่อพระราชบัญญัติสุสานและฌาปนสถาน พ.ศ. 2528 ซึ่งกำหนดให้ศพต้องได้รับการจัดการอย่างถูกต้อง เช่น การฝังหรือเผาภายในระยะเวลาที่กำหนด

นายธนกฤตกล่าวชัดว่า การเก็บศพเช่นนี้แม้จะดำเนินมาหลายสิบปี แต่ไม่สามารถปล่อยต่อไปได้ จำเป็นต้องนำเข้าสู่กระบวนการทางกฎหมาย โดยหลังการหารือกับ พระราชวิสุทธิประชานาถ (หลวงพ่ออลงกต) อดีตเจ้าอาวาสวัดพระบาทน้ำพุ ซึ่งถือเป็นบุคคลสำคัญที่สร้างชื่อเสียงให้วัดในฐานะสถานที่ดูแลผู้ป่วยเอดส์มาอย่างยาวนาน ท่านก็ได้ยินยอมให้ดำเนินการเผาศพตามขั้นตอนที่เหมาะสมเพื่อแก้ไขปัญหานี้โดยเร็ว

 

การดูแลผู้ป่วย : ภาพรวมที่ “มาตรฐาน” แต่ติดปัญหาทางกฎหมาย

นอกจากเรื่องศพแล้ว ทีมตรวจสอบยังพบข้อมูลสำคัญเกี่ยวกับอาคารต่าง ๆ ที่ใช้ดูแลผู้ป่วย HIV และผู้ป่วยระยะสุดท้าย ซึ่งสะท้อนถึงความตั้งใจของวัดและมูลนิธิธรรมรักษ์ แต่ในขณะเดียวกันก็ชี้ให้เห็นถึงปัญหาทางกฎหมายที่ไม่อาจละเลยได้

1. อาคารสถานชีวาภิบาล

ใช้ดูแลผู้ป่วยระยะสุดท้ายราว 10 คน

ทีมสาธารณสุขตรวจสอบแล้วพบว่าการดูแลโดยรวมอยู่ในเกณฑ์มาตรฐาน

อย่างไรก็ตามยังคงต้องพิจารณาเรื่องระบบการจัดการภายในให้สอดคล้องกับกฎหมายมากขึ้น

2. อาคารดูแลผู้ป่วย HIV

มีผู้ติดเชื้อกว่า 60 คนอยู่ภายใต้การดูแลของมูลนิธิธรรมรักษ์

อาคารนี้เปิดดำเนินการมานานกว่า 30 ปี แต่ ไม่เคยขึ้นทะเบียนเป็นสถานพยาบาลตามกฎหมาย

ทำให้มีความเสี่ยงว่าอาจเข้าข่ายการดำเนินการผิดกฎหมาย แม้ในทางปฏิบัติจะมีบุคลากรและอุปกรณ์ที่พร้อมรองรับผู้ป่วยก็ตาม

3. อาคารเมตตาธรรม

ตรวจพบการใช้อุปกรณ์ทางการแพทย์ เช่น ถังออกซิเจนและเครื่องมือบางชนิด

ซึ่งเข้าข่าย “การเปิดสถานพยาบาลโดยไม่ได้รับอนุญาต” ตามพระราชบัญญัติสถานพยาบาล พ.ศ. 2541

ประเด็นเหล่านี้สะท้อนให้เห็นถึง “รอยต่อระหว่างเจตนาดี” ที่ต้องการช่วยเหลือผู้ป่วย กับ “ข้อเท็จจริงทางกฎหมาย” ที่กำหนดให้การดูแลทางการแพทย์ต้องอยู่ภายใต้ระบบควบคุมที่รัดกุม เพื่อป้องกันความเสี่ยงทั้งต่อผู้ป่วยและต่อสังคมโดยรวม

 

โรงปลูกกัญชา : ประเด็นที่ถูกจับตาแต่กลับ “ถูกกฎหมาย”

อีกหนึ่งข้อสงสัยที่ถูกสังคมตั้งคำถามคือ โรงปลูกกัญชาที่ตั้งอยู่ในพื้นที่วัดพระบาทน้ำพุ โดยมีการกังวลว่าอาจดำเนินการโดยไม่ถูกต้องหรือไม่

ผลการตรวจสอบของกระทรวงสาธารณสุขชี้ชัดว่า โรงปลูกกัญชาดังกล่าวดำเนินการโดยภาคเอกชน ซึ่งได้จดทะเบียนอย่างถูกต้องตามกฎหมาย ไม่มีการฝ่าฝืนข้อบังคับ จึงถือว่าเป็นกิจกรรมที่ไม่เกี่ยวข้องกับการจัดการผู้ป่วยโดยตรงของวัด

 

วัดพระบาทน้ำพุ : จาก “ตำนานแห่งความเมตตา” สู่ “บททดสอบด้านกฎหมาย”

วัดพระบาทน้ำพุเป็นชื่อที่อยู่ในความทรงจำของสังคมไทยมายาวนาน โดยเฉพาะในฐานะ “ที่พึ่งสุดท้าย” ของผู้ติดเชื้อ HIV และผู้ป่วยเอดส์ที่ถูกตีตราจากสังคมตั้งแต่ช่วงทศวรรษ 2530 เป็นต้นมา

หลวงพ่ออลงกต ได้สร้างวัดแห่งนี้ให้เป็นศูนย์กลางของการดูแลผู้ป่วย โดยใช้ศรัทธาและแรงสนับสนุนจากผู้คนทั่วประเทศ จนทำให้วัดพระบาทน้ำพุกลายเป็นสัญลักษณ์แห่งความเมตตาและความเสียสละ

 

อย่างไรก็ตาม การดำเนินงานที่เติบโตขึ้นอย่างต่อเนื่องในช่วงเวลายาวนานกว่าสามทศวรรษ ก็ทำให้หลายอย่าง “อยู่นอกกรอบกฎหมาย” เช่น การดูแลผู้ป่วยโดยไม่ได้ขึ้นทะเบียนสถานพยาบาล หรือการเก็บรักษาศพเพื่อการศึกษาโดยไม่เป็นไปตามมาตรฐานที่กฎหมายกำหนด

กรณีล่าสุดนี้จึงสะท้อนให้เห็นถึง บททดสอบครั้งสำคัญ ของวัดพระบาทน้ำพุและหน่วยงานรัฐ ว่าจะสามารถหาทางออกที่สมดุลระหว่าง “เจตนาของการช่วยเหลือ” และ “กรอบของกฎหมาย” ได้อย่างไร

 

แนวทางแก้ไข : ก้าวสู่การจัดการที่ถูกต้อง

กระทรวงสาธารณสุขได้เสนอให้วัดดำเนินการ ขึ้นทะเบียนอาคารดูแลผู้ป่วย HIV ให้เป็นศูนย์พักฟื้นหรือสถานพยาบาลที่ถูกต้องตามกฎหมาย เพื่อป้องกันปัญหาการดำเนินการโดยไม่ได้รับอนุญาต และเพื่อให้ผู้ป่วยได้รับมาตรฐานการดูแลที่ปลอดภัยและมั่นคงในระยะยาว

ในส่วนของศพผู้ป่วย HIV ที่ถูกเก็บรักษาไว้ในศาลาธรรมสังเวช กำลังเข้าสู่กระบวนการ ฌาปนกิจ อย่างถูกต้องตามกฎหมาย โดยคาดว่าจะดำเนินการแล้วเสร็จโดยเร็วที่สุด เพื่อยุติข้อกังวลด้านสุขลักษณะและภาพลักษณ์ของวัด

บทสรุป : สังคมไทยควรเรียนรู้อะไรจากกรณีนี้

กรณีวัดพระบาทน้ำพุไม่ได้เป็นเพียงประเด็นข่าวที่สร้างความสะเทือนใจ แต่ยังเป็น “กระจกสะท้อน” หลายประการ

1. ศรัทธาและเจตนาดีไม่สามารถอยู่เหนือกฎหมายได้

แม้การช่วยเหลือผู้ป่วยจะเป็นสิ่งที่สังคมยกย่อง แต่ระบบกฎหมายด้านสาธารณสุขถูกออกแบบมาเพื่อปกป้องทั้งผู้ป่วยและส่วนรวม จึงจำเป็นต้องปฏิบัติตาม

2. ความท้าทายของการจัดการองค์กรการกุศลระยะยาว

เมื่อวัดหรือมูลนิธิเติบโตจนมีบทบาทเสมือนสถานพยาบาล ความซับซ้อนด้านการบริหารย่อมเพิ่มขึ้น หากไม่ปรับตัวตามกฎหมายก็อาจนำไปสู่ปัญหาเช่นกรณีนี้

3. ความรับผิดชอบร่วมกันของรัฐและสังคม

การแก้ไขปัญหาไม่ใช่เพียงการชี้ผิด แต่ต้องหาทางออกที่ยั่งยืน ทั้งการสนับสนุนด้านงบประมาณ กฎหมาย และการจัดการเพื่อให้ผู้ป่วยยังคงได้รับการดูแลที่เหมาะสม

 

บทส่งท้าย

วัดพระบาทน้ำพุในสายตาของสังคมไทยคือ “ศูนย์รวมแห่งความเมตตา” ที่ช่วยชีวิตผู้ป่วยเอดส์นับพันคน แต่ในวันนี้สังคมกำลังเผชิญกับความจริงอีกด้านว่า “เจตนาดีเพียงอย่างเดียวไม่พอ” หากขาดการจัดการที่ถูกต้องตามกฎหมาย

 

การลงพื้นที่ของกระทรวงสาธารณสุขครั้งนี้จึงไม่ใช่เพียงการตรวจสอบ แต่เป็นการ ปักหมุดเริ่มต้นของการปฏิรูป การดูแลผู้ป่วย HIV ภายในวัดพระบาทน้ำพุให้สอดคล้องกับกฎหมายไทย เพื่อให้ความศรัทธาเดินเคียงคู่กับมาตรฐานสาธารณสุขที่มั่นคงและยั่งยืน