ตัวอย่างในประวัติศาสตร์ การที่รัฐรับซื้อสัตว์ที่ต้องการกำจัดทิ้ง และผลที่ได้คือ . . .

    สืบเนื่องมาจากการระบาดของปลาหมอคางดำ แต่วิธีจัดการปัญหาของรัฐบาลก็คือการประกาศรับซื้ออยู่ที่กิโลกรัมละ 15 บาท โดยเคาะวันไปแล้วว่าดีเดย์ในการรับซื้อคือ 1 สิงหาคม 2567 เมื่อมีมาตรการนี้ ทำให้หลายคนพูดถึงสิ่งที่เรียกว่า Cobra Effect ขึ้นมา โดยคำว่า Cobra Effect เป็นตัวอย่างสำคัญของความผิดพลาดทางนโยบายที่เรียกว่า Perverse Incentive

ซึ่งอธิบายง่ายๆ ก็คือ การทำนโยบายเพื่อเป้าหมายบางอย่าง แต่พอออกนโยบายมาจริง คนดันทำไปในทางตรงกันข้ามกับที่เป้าหมายวางเอาไว้ โดยสมัยอาณานิคมอังกฤษช่วงศตวรรษที่ 19 ที่ว่า ตอนนั้นงูเห่าระบาดหนักในอินเดีย เจ้าหน้าที่อาณานิคมอังกฤษนึกไม่ออกว่าจะจัดการอย่างไรดี แต่ด้วยความเป็นชาติแห่งพ่อค้า คนอังกฤษก็เลยพยายามใช้แรงจูงใจทางเศรษฐกิจมาจัดการปัญหานี้ โดยประกาศรับซื้องูเห่า เป้าหมายนโยบายคือจะให้คนไปจับงูเห่าตามธรรมชาติมาขายเพื่อให้มันหมดสิ้นไป แต่พอมีประกาศนโยบายนี้ออกมา คนอินเดียก็ไม่ได้ออกไปไล่จับงูเห่าให้ลำบาก แต่กลับเพาะพันธุ์กันไปเลย แล้วมองว่านโยบายรับซื้องูเห่าเป็นนโยบายประกันราคางูเห่าไปแทน และเมื่อรัฐบาลรู้ ก็เลิกรับซื้อ พวกฟาร์มงูเห่าไม่รู้จะทำยังไง

ก็เลยเอางูเห่าไปปล่อยตามธรรมชาติ ทำให้งูเห่าระบาดกว่าเดิม อีกตัวอย่างหนึ่งคือ ในช่วงต้นศตวรรษที่ 20 รัฐบาลอาณานิคมฝรั่งเศสที่เวียดนาม ต้องการกำจัดหนูที่กำลังระบาด เลยออกนโยบาย รับซื้อหางหนู โดยไอเดียคนฝรั่งเศสคือให้คนเวียดนามฆ่าหนู แล้วตัดหางมารับเงินรางวัล แต่ความเป็นจริงคือ คนเวียดนามเอาหนูมาตัดหาง แล้วปล่อยกลับสู่ธรรมชาติ เพราะคนเวียดนามมองว่าถ้าหนูหายไปหมด จะเอารางวัลจากไหน และการปล่อยหนูกลับไปแพร่พันธุ์คือสิ่งที่ฉลาดกว่าถ้าต้องการจะหากินกับเงินรางวัล และผลก็คือมีหนูเยอะขึ้นกว่าก่อนจะมีการประกาศนโยบาย และตัวอย่างสุดท้ายคือ ในสหรัฐอเมริกาต้นศตวรรษที่ 21 ที่รัฐจอร์เจีย

มีเหตุหมูจรจัดระบาด รัฐบาลก็เลยประกาศ 'รับซื้อหางหมูจรจัด' โดยมีเป้าหมายให้คนไปล่าหมู แล้วเอาหางหมูมารับรางวัล แต่ผลคือคนอเมริกันก็มาเหนือ คือไปกว้านซื้อหางหมูตามเขียงหมูมาถูกๆ แล้วเอามาขายให้รัฐบาลตามที่รัฐรับซื้อในราคาสูงถึง 40 ดอลลาร์ และรัฐบาลก็ซื้อไปโดยไม่รู้เลยว่านี่คือหางหมูเลี้ยง และแน่นอนว่าเรื่องจบลงด้วยการยกเลิกนโยบาย เพราะหลังออกนโยบายหมูจรจัดกลับมีเพิ่มขึ้นแทนที่จะลดลง เรื่องแบบนี้มีทั่วโลกไปหมด และรัฐบาลทุกรัฐบาลที่ออกนโยบายเหล่านี้มาก็น่าจะรู้สึกว่าไอเดียมันเด็ดสุดๆ แล้ว แต่หารู้ไม่ว่า ที่จริงแล้วนี่คือความผิดพลาดทางนโยบายที่เกิดขึ้นซ้ำๆ ทั่วโลก

ซึ่งตอนนี้หลายคนก็อาจจะเตรียมพูดว่า เราเตือนคุณแล้ว ทันทีที่ได้ข่าวว่ามีชาวบ้านเอาปลาหมอคางดำไปเพาะพันธุ์เพื่อเตรียมมาขายกิโลกรัมละ 15 บาท เพราะในเศรษฐกิจแบบนี้ที่คนค้าขายกันอย่างอยากลำบาก การที่ผลิตอะไรมาแล้วรัฐบาลรับซื้ออย่างแน่นอน ทำไมคนจะไม่ทำกัน