ม่อนแจ่ม กับที่มาของการซื้อขายที่ดินเพื่อไว้อยู่อาศัยและทำเกษตร

ม่อนแจ่มในอุดมคติของทุกคนเป็นแบบไหน ใช่ดินแดนที่ถูกโอบล้อมด้วยทิวเขา มีต้นไม้ใบหญ้า ก้อนเมฆที่ล่องลอยเป็นรูปต่างๆ พร้อมกับอากาศที่บริสุทธิ์หรือไม่ ในอดีตเคยเป็นเช่นนั้น ด้วยกาลเวลาที่ผ่านไปทุกสิ่งย่อมเปลี่ยนแปลง แต่ทว่าหากเปลี่ยนแปลงไปในทิศทางที่ดีก็ย่อมส่งผลดี

ดอยม่อนแจ่มหรือกิ่วเสือ เป็นหนึ่งในจุดมุ่งหมายที่นักเดินทางจะต้องมาเยือนให้ได้สักครั้งในชีวิต ตั้งอยู่ที่ ต.แม่แรม อ.แม่ริม จ.เชียงใหม่ บนความสูงราวๆ 1,350 เมตร เดิมทีพื้นที่แห่งนี้เป็นป่ารกร้าง มีการลักลอบปลูกฝิ่นทำไร่เลื่อนลอยจนกลายเป็นเขาหัวโล้น ต่อมาเมื่อปี พ.ศ.2527 มีการจัดตั้งศูนย์พัฒนาโครงการหลวงหนองหอย ขึ้น ตามแนวพระราชดำริของในหลวงรัชกาลที่ ๙ “ช่วยชาวเขา ช่วยชาวเรา ช่วยชาวโลก” โดยมีจุดประสงค์เพื่อส่งเสริมการปลูกพืชแทนการปลูกฝิ่น พัฒนาส่งเสริมคุณภาพชีวิตของชาวบ้าน รวมถึงการอนุรักษ์ด้านสภาพแวดล้อมให้ดียิ่งขึ้น จากนั้นไม่นานนักจึงมีโครงการส่งเสริมการท่องเที่ยวที่ยึดหลักความพอเพียงเป็นที่ตั้ง ณ ที่แห่งนี้ เพื่อให้ชาวบ้านได้มีรายได้เพิ่มขึ้น

เมื่อความเจริญเข้ามา ทุกสิ่งต้องก้าวหน้าและเติบโตไปอีกขั้น ม่อนแจ่มจึงกลายเป็นสถานที่ยอดนิยม จนทำให้มีการก่อสร้างรีสอร์ท ที่พักต่างๆขึ้นมากมาย เพื่อรองรับนักท่องเที่ยวที่เข้ามาอย่างไม่ขาดสาย มีทั้งชาวบ้าน นายทุนจากต่างชาติที่ร่วมเป็นเจ้าของกัน ในช่วงเวลาเหล่านี้ทำให้รัฐบาลพบว่ามีทั้งกลุ่มคนที่ทำอย่างถูกต้องตามกฎหมายและผิดกฎหมาย จึงจัดระเบียบม่อนแจ่มตั้งแต่ต้นปี พ.ศ.2563

ผ่านมาแล้วเป็นเวลาสองปี จวบจนปัจจุบันม่อนแจ่มได้กลายเป็นประเด็นทางสังคมอีกครั้ง เมื่อ 29 สิงหาคม 2565 ที่ผ่านมา สำนักจัดการทรัพยากรป่าไม้ที่ 1 เชียงใหม่ ร่วมกับ ตำรวจตระเวนชายแดน ตำรวจ สภ.แม่ริม และเจ้าหน้าที่ปกครอง รวมจำนวนหลายร้อยคน เข้ารื้อถอนสิ่งปลูกสร้างที่มีลักษณะเป็นที่พัก จำนวน 5 แห่งในพื้นที่ม่อนแม่แจ่ม ประกอบด้วย ม่อนแสงระวี ม่อนดาวเรือง ม่อนดูดาว หลังสวนโฮมสเตย์ และแสงเหนือแคมป์ปิ้ง รวมถึงแหล่งท่องเที่ยวใน อ.แม่ริม จ.เชียงใหม่ เนื่องจากตรวจพบว่ามีการทำผิดกฎหมายป่าไม้ในเขตพื้นที่ป่าสงวนแห่งชาติ ป่าแม่ริม, บุกรุกขยายพื้นที่เพิ่มเติม, การซื้อขายเปลี่ยนมือ ให้นอมินีถือครองใช้ประโยชน์แทนนายทุน, การทำผิดตาม พ.ร.บ.โรงแรม และ พ.ร.บ.ควบคุมอาคาร ซึ่งในวันดังกล่าวได้มีกลุ่มชาวบ้านออกมาคัดค้านและขัดขวางการรื้อถอน พร้อมทั้งขอให้ชะลอการรื้อถอนออกไปก่อนและให้มีคำสั่งศาล

กรมป่าไม้ได้สำรวจพื้นที่จำนวน 122 ราย พบว่าจำนวน 36 รายไม่เข้าเงื่อนไขและส่งดำเนินคดี เนื่องจากทั้ง 36 รายนั้นพบว่ามีการขยายพื้นที่เพิ่ม ซื้อขายเปลี่ยนมือ มีนายทุน และต่างชาติถือครอง ส่วน 86 รายที่เหลือ ยังไม่ได้ดำเนินคดี ในความเป็นจริงนั้น ที่่ผ่านมามีการแจ้งให้ทำการรื้อถอนในส่วนที่ผิดกฎหมาย แต่ไม่เป็นผลสำเร็จจึงจำเป็นต้องบังคับใช้กฎหมาย การเข้าพื้นที่ม่อนแจ่มในครั้งนี้ ทำให้เจ้าหน้าที่จะต้องประเมินสถานการณ์อีกครั้ง เพื่อลดความเสี่ยงในการกระทบกระทั่งระหว่างเจ้าหน้าที่กับชาวบ้าน

การที่ชาวบ้านออกมาเรียกร้องและห้ามปรามเจ้าหน้าที่รัฐนั้น ภาพที่ออกมาทำให้เกิดข้อวิพากษ์วิจารณ์ไปอย่างกว้างขวางว่า “เจ้าหน้าที่รัฐทำเกินกว่าเหตุหรือไม่ และสมควรแล้วหรือไม่” ซึ่งจริงๆ แล้วรัฐเพียงแค่ต้องการดำเนินคดีตามกฎหมายต่อผู้ที่ทำผิดกฎหมายเท่านั้น ในส่วนของชาวบ้านที่อาศัยอยู่นั่น ย่อมมีสิทธิในการสร้างที่อยู่อาศัยและทำการเกษตรได้ แต่ไม่สามารถขาย ถ่ายโอนให้แก่นายทุน หรือผู้ประกอบการซึ่งจากการตรวจสอบพบว่าได้มีทั้งกลุ่มเดิมและบุคคลที่เข้ามาอยู่ใหม่ จึงต้องดูวัตถุประสงค์ในการใช้ที่ดินต่อไป

ด้านนายวราวุธ  ศิลปอาชา รัฐมนตรีว่าการกระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม ยืนยันว่าทำตามกรอบของกฎหมาย ตามวัตถุประสงค์ ซึ่งในเบื้องต้นโครงการหลวงขอให้ดำเนินการ และเน้นการทำความเข้าใจ ไม่ให้เกิดข้อถกเถียงทะเลาะเบาะแว้งกับชาวบ้าน และต้องเข้าใจทั้งสองฝ่าย เนื่องจากหากมีการเพิกเฉยก็จะทำให้ถูกมองว่าละเว้นการปฏิบัติเช่นเดียวกัน  เราคงต้องติดตามสถานการณ์ต่อไปว่าการดำเนินการตามกฎหมายนี้จะลงเอยเช่นไร และภาพม่อนแจ่มในอุดมคติที่คิดไว้จะกลับมาปรากฏให้เราเห็นได้อีกครั้งหรือไม่ ……