ศาสนาเป็นเรื่องของศรัทธาแข่งขันกันที่ "ปัญญา" ถ้าองค์ศาสดาคงอยู่อาจจะตั้งคำถามว่า...เรามาถึงจุดนี้ได้ยังไง?

ศาสนาเป็นเรื่องของ "ศรัทธา"
ขึ้นชื่อว่าศาสนา ต้องใช้ "ศรัทธา" เสมอ มากน้อยเท่านั้นเอง
และมักต้องเริ่มจาก "ศรัทธา" ก่อนด้วยซ้ำ
จนกระทั่งปิดท้ายก็ต้องใช้ "ศรัทธา"

แล้วถ้าจะมี "ปัญญา" ผสมอยู่บ้าง ก็ค่อยตามมาทีหลัง
และหรือเป็นส่วนประกอบเสริม
ถ้าใช้ปัญญาอย่างเดียว ไม่อาจเรียกว่าศาสนาได้

"ศาสนาแห่งปัญญาล้วน" จึงไม่มีจริง

แล้ว "ในศาสนามีปัญญาหรือไม่?" ก็มีกันทั้งนั้น
จะมากหรือน้อยเท่านั้นเอง
ซึ่งทุกศาสนาล้วนพยายามยืนยันว่าศาสนาตนเต็มด้วยปัญญา
ไม่มีศาสนาใดที่ยอมรับว่าตนเองใช้แต่ศรัทธาโดยไม่มีปัญญา

และบ่อยครั้งที่ ศาสนาในยุคศาสดานั้น แม้ว่าใช้ศรัทธามากแล้ว
พอมาถึงยุคเหล่าศาสนิกก็ได้พยายามเพิ่มพื้นที่ใช้ศรัทธามากขึ้นไปอีก

ความงมงายในบางเรื่องก็ไม่ได้เกิดในยุคศาสดา
แต่ศาสนิกพากันชักนำและสร้างสรรใหม่กันไปเอง
จนแม้ ถ้าศาสดายังมีชีวิตอยู่และได้เห็นก็คงประหลาดใจ
และศาสดาเองก็อาจต้องรำพึงกับตัวเองว่า

...เรามาถึงจุดนี้ได้ยังไง?