รู้หรือไม่ ? ทวีปใดบนโลกของเราที่ไม่มี "ทะเลทราย"

เมื่อพูดถึงคำว่า “ทะเลทราย” ภาพในหัวของเรามักจะเป็นภูมิประเทศแห้งแล้งสุดลูกหูลูกตา มีแต่ผืนทรายและลมร้อนระอุ เช่น ทะเลทรายสะฮาราในแอฟริกา หรือทะเลทรายโกบีในเอเชีย แต่หากลองหันมามองแผนที่โลก จะพบว่ามีเพียง “ทวีปยุโรป” เท่านั้นที่ดูเหมือนจะไม่มีทะเลทรายขนาดใหญ่ให้เห็นเลย แล้วทำไมจึงเป็นเช่นนั้น?

คำตอบที่ได้รับการยอมรับโดยทั่วไปคือ ลักษณะภูมิประเทศและภูมิอากาศของยุโรปไม่เอื้อต่อการเกิดทะเลทราย ถึงแม้ว่าบางพื้นที่ทางตอนใต้ของยุโรป เช่น บางส่วนของประเทศสเปน จะมีภูมิอากาศที่แห้งแล้งหรือกึ่งทะเลทราย (semi-desert) อยู่บ้าง แต่โดยรวมแล้ว ยุโรปไม่มีพื้นที่ใดที่ถูกจัดว่าเป็น “ทะเลทรายแท้จริง” (True Desert) อย่างเช่นที่พบในทวีปแอฟริกา เอเชีย หรืออเมริกาเหนือ

หนึ่งในปัจจัยหลักคือ ขนาดของทวีปยุโรปเองที่เล็กและล้อมรอบด้วยทะเลหลายด้าน ทะเลเมดิเตอร์เรเนียนทางตอนใต้ ทะเลบอลติกทางเหนือ และมหาสมุทรแอตแลนติกทางตะวันตก ทำให้แทบทุกพื้นที่ของยุโรปได้รับอิทธิพลจากความชื้นที่พัดเข้ามาจากทะเลอยู่เสมอ ไม่มีส่วนใดที่อยู่ห่างไกลจากแหล่งน้ำมากพอจะกลายเป็นทะเลทราย

อีกปัจจัยสำคัญคือ กระแสน้ำอุ่นกัลฟ์สตรีม (Gulf Stream) ที่ไหลมาจากแถบแอตแลนติกตอนใต้และส่งผลให้อากาศบริเวณยุโรปตะวันตกและตอนเหนืออบอุ่นกว่าที่ควรจะเป็นตามละติจูด นอกจากจะช่วยเพิ่มความชื้นในอากาศแล้ว ยังทำให้ฤดูหนาวไม่รุนแรงจนเกินไป ซึ่งแตกต่างจากทวีปอื่น ๆ ที่มีกระแสลมแห้งพัดผ่านเป็นหลัก

นอกจากนี้ ยุโรปยังได้รับผลจาก ลมประจำ (Prevailing Winds) ที่พัดพาความชื้นจากมหาสมุทรแอตแลนติกเข้าสู่แผ่นดินใหญ่ ส่งผลให้มีฝนตกสม่ำเสมอในหลายพื้นที่ แม้แต่ในเขตภูเขาแอลป์หรือที่ราบยุโรปกลางก็ยังคงได้รับน้ำฝนในปริมาณเพียงพอต่อการรักษาความชุ่มชื้นของผืนดิน

เมื่อเปรียบเทียบกับทวีปอื่น ๆ ความแตกต่างจึงเห็นได้ชัด เช่น

• แอฟริกา มีทะเลทรายสะฮาราอันกว้างใหญ่ เพราะอยู่ใต้เขตความกดอากาศสูง ทำให้อากาศแห้งและฝนตกน้อย

• เอเชีย มีทะเลทรายโกบีและทะเลทรายตะวันตกของจีน เนื่องจากอยู่ในเขตที่ไกลจากทะเลและมีภูเขาสูงขวางลมชื้น

• อเมริกาเหนือ มีทะเลทรายโมฮาวีและโซโนรันในสหรัฐฯ เพราะอยู่ในเขตเงาฝน (Rain Shadow Zone)

• ขณะที่ แอนตาร์กติกา แม้จะปกคลุมด้วยน้ำแข็งหนา แต่ในทางภูมิศาสตร์ถือเป็น “ทะเลทรายน้ำแข็ง” (Polar Desert) เนื่องจากมีปริมาณน้ำฝนรวมทั้งหิมะตกน้อยมากในแต่ละปี

ดังนั้น ทวีปยุโรปจึงกลายเป็น “ทวีปเดียวในโลก” ที่ไม่มีทะเลทรายแท้จริง ไม่ใช่เพราะโชคดีเพียงอย่างเดียว แต่เพราะองค์ประกอบทางภูมิศาสตร์และภูมิอากาศทั้งหมดร่วมกันสร้าง “สมดุลแห่งความชุ่มชื้น” ที่ปกป้องยุโรปจากการแห้งแล้งเกินขีดจำกัดของชีวิตนั่นเอง.