สัตว์ป่าไม่เคยเป็นสัตว์เลี้ยง

เมื่อวันที่ 10 กันยายน 2568 มีข่าวสะเทือนใจ เจ้าหน้าที่ผู้ดูแลสิงโตถูกสิงโตรุมทำร้ายจนเสียชีวิต ภายในสวนสัตว์เอกชนชื่อดังแห่งหนึ่งในเขตคลองสามวา กรุงเทพฯ ก่อนอื่นต้องขอแสดงความเสียใจอย่างสุดซึ้งต่อครอบครัวของผู้เสียชีวิต เหตุการณ์แบบนี้ไม่น่าจะเกิดขึ้นกับใครเลย โดยเฉพาะกับคนที่ทุ่มเทแรงกายแรงใจดูแลสัตว์ป่ามาเป็นเวลานาน แต่มันก็เกิดขึ้น และกลายเป็นบาดแผลใหญ่ที่สะท้อนให้เราเห็นบางอย่างที่เรามักหลบตาไม่อยากมอง

ไม่ใช่ครั้งแรก และคงไม่ใช่ครั้งสุดท้าย ทุกครั้งที่มีข่าวเจ้าหน้าที่สวนสัตว์ถูกสัตว์ทำร้าย คนก็มักอธิบายกันว่า “ความประมาท” หรือ “ความผิดพลาดเล็กน้อย” แต่ถ้ามันเกิดซ้ำ ๆ คำอธิบายเหล่านี้อาจไม่พอแล้ว เรื่องนี้มันสะท้อนให้เห็นถึงความจริงที่ตรงไปตรงมามากกว่านั้น เรากำลังพยายามอยู่ร่วมกับสัตว์ป่าในเงื่อนไขที่ไม่ได้เป็นธรรมชาติของมันเลย

ความจริงคือ ไม่ว่าจะเลี้ยงดูหรือฝึกฝนสัตว์ป่าแค่ไหน สัญชาตญาณของมันไม่เคยหายไป มันแค่เงียบลงชั่วคราว รอวันที่จะถูกกระตุ้นด้วยสิ่งเล็ก ๆ น้อย ๆ เช่น กลิ่นอาหาร เสียงดังผิดปกติ หรือแม้แต่การก้าวเข้ามาใกล้เกินไปในเวลาที่ไม่เหมาะสม

เรามักรู้สึกปลอดภัยกับสิ่งที่เราคุ้นเคย เจ้าหน้าที่ให้อาหารสิงโตทุกวัน มันดูเชื่องจนเหมือนแมวบ้าน เราเห็นควาญช้างนั่งบนคอช้างได้อย่างสบาย ๆ เห็นเสือโคร่งนอนให้คนลูบขนในฟาร์มเสือที่เปิดให้นักท่องเที่ยวเข้าชม

แต่สิ่งเหล่านี้อาจทำให้เราลืมความจริงง่าย ๆ ว่า “สัตว์ป่าไม่เคยเป็นสัตว์เลี้ยง”

แม้แต่หมาที่เลี้ยงมาตั้งแต่เล็กยังกัดเจ้าของได้ถ้ามันหวงอาหาร หรือแมวที่เลี้ยงในบ้านก็ข่วนเจ้าของได้ถ้ามันรู้สึกถูกคุกคาม แล้วจะหวังอะไรกับสิงโต เสือ ช้าง หมี งู หรือสัตว์นักล่าทั้งหลาย ที่มีแรง มีเขี้ยวเล็บ และมีสัญชาตญาณเอาตัวรอดฝังอยู่ในยีน

คำถามหนึ่งที่โผล่ขึ้นมาเสมอคือ เราอยากให้สวนสัตว์มีไว้เพื่ออะไร?

• ถ้าเพื่ออนุรักษ์และการศึกษา เราก็ควรจริงจังกับการออกแบบพื้นที่ ความปลอดภัย และวิธีดูแลสัตว์

• แต่ถ้าเพื่อความบันเทิงของมนุษย์ เพื่อให้คนได้เห็น “โชว์สัตว์ดุ” แบบใกล้ ๆ ความเสี่ยงก็จะไม่หายไป และเจ้าหน้าที่ที่ทำงานใกล้ชิดคือคนที่ต้องแลกด้วยชีวิต

นี่ไม่ใช่แค่เรื่องของการเพิ่มกฎระเบียบ แต่คือการทบทวนว่าเรากำลังใช้สัตว์ป่าเพื่ออะไร และเรากำลังละเลยธรรมชาติของมันมากเกินไปหรือเปล่า

โศกนาฏกรรมครั้งนี้เตือนให้เราเข้าใจว่า

• ความรัก ความผูกพัน หรือความคุ้นเคย ไม่ได้ลบสัญชาตญาณสัตว์ป่าออกไป

• กฎความปลอดภัยไม่ใช่แค่ข้อจำกัด แต่คือเส้นบาง ๆ ที่กั้นชีวิตกับความตาย

• สัตว์ป่าไม่เข้าใจกฎมนุษย์ มันทำตามสัญชาตญาณเสมอ

การเคารพธรรมชาติของสัตว์ ไม่ได้แปลว่าเราต้องกลัวหรือผลักมันออกไป แต่หมายถึงเราต้องรู้ขอบเขต ไม่ประมาท และไม่คิดว่าเราควบคุมทุกอย่างได้

แล้วเราจะอยู่กับสัตว์ป่าอย่างไรบางทีบทเรียนสำคัญที่สุดคือการยอมรับว่า “การอยู่ร่วม” ไม่ได้หมายความว่าต้องจับมันมาใส่กรงเสมอไป เราอาจต้องคิดใหม่ว่าวิธีใดที่ทั้งคนและสัตว์จะปลอดภัยไปพร้อมกัน เช่น การทำศูนย์อนุรักษ์ที่เน้นการฟื้นฟู มากกว่าการจัดโชว์ หรือการใช้เทคโนโลยีช่วยให้คนได้เรียนรู้เกี่ยวกับสัตว์โดยไม่ต้องเสี่ยงชีวิตของใครทั้งคนและสัตว์

โศกนาฏกรรมครั้งนี้น่าเศร้าและเจ็บปวด แต่ถ้ามันช่วยให้เราไม่ลืมเคารพธรรมชาติของสัตว์ป่า ช่วยให้เราทบทวนวิธีที่เราอยู่ร่วมกับมัน บางทีความสูญเสียอาจไม่สูญเปล่า

แต่สิ่งแรกที่เราต้องไม่ลืมคือ เบื้องหลังข่าวและบทเรียนที่พูดถึง ยังมีครอบครัวหนึ่งที่เพิ่งเสียคนที่รักไป ขอส่งกำลังใจและความเสียใจไปถึงพวกเขาอย่างสุดหัวใจ