หนอนแมลงวันลาย: นักย่อยสลาย ทางรอดแห่งอนาคต

แมลงวัน แมลงสกปรกที่ใครๆ ก็ไม่กล้าเข้าใกล้ ทั้งเหม็น น่าขยะแขยง กินขยะ เป็นพาหะนำโรค แต่พวกมันก็มีประโยชน์ในฐานะผู้ย่อยสลายซากพืชซากสัตว์และคืนสารอาหารให้กลับสู่ระบบนิเวศ แล้วถ้าผมบอกว่ามีคนที่เพาะเจ้าพวกตัวยึกยือพวกนี้เพื่อการเกษตรล่ะ คุณจะเชื่อไหม วันนี้เราจะพาทุกคนไปทำความรู้จักกับแมลงเศษฐกิจที่มีการวิจัยศึกษาและเป็นทางเลือกแห่งอนาคต ถ้าพร้อมแล้วไปดูกันเลย!

ประวัติ/วงจรชีวิต/การสืบพันธุ์

แมลงวันลาย (Black Soldier Fly: Hermetia illucens) เป็นแมลงวันในวงศ์ Stratiomydea พบกระจายพันธุ์ในเขตร้อนและเขตอบอุ่นทั่วโลกรวมถึงประเทศไทย มีลักษณะตัวเต็มวัยสีดำ หนวดสั้น ตาประกอบคู่สีดำ ปีกและช่องท้องยาว มักหากินเกสรดอกไม้ ซากพืชเป็นอาหาร ตัวหนอนมีลักษณะกลมแบนเป็นปล้อง มีส่วนตาประกอบเล็กๆ และงวงยื่นออกมาคล้ายนกใช้ในการกินอาหาร ไข่มีลักษณะทรงรีคล้ายข้าวสารสีขาวขุ่น เป็นแมลงที่ย่อยสลายซากพืชตามธรรมชาติ มักพบใต้กองใบไม้ในป่า ทุ่งหญ้า

วงจรชีวิตของแมลงวันลาย เริ่มต้นเป็นไข่ที่แมลงวันลายตัวเมียวางไว้หลังผสมพันธุ์แล้ว ใช้เวลา 36 ชั่วโมงก็จะฟักตัวเป็นหนอนขนาด 5 มิลิเมตร กินซากพืชเป็นอาหารโดยใช้เวลาถึง 36 วัน จึงจะเข้าตัวหนอนระยะสุดท้ายและเริ่มมุดดินสร้างเปลือกดักแด้หุ้มตัว ดักแด้จะใช้เวลาฟักประมาณสามวันก็จะกลายเป็นแมลงวันลายโตเต็มวัยบินออกมาผสมพันธุ์ใหม่

ด้วยความสามารถในการออกไข่คราวละมากๆ และอัตราการกินย่อยสลายที่เร็วกว่าแมลงวันกลุ่มอื่นๆ แมลงวันลายจึงถูกเลือกให้เป็นแหล่งโปรตีนทางเลือกในอนาคต เพราะการย่อยสลายอาหารเหลือที่สร้างก๊าซเรือนกระจกได้น้อยกว่าการกลบฝังปกติทั่วไป

การเพาะพันธุ์

การเพาะพันธุ์แมลงวันลาย จำเป็นต้องมีโรงเรือนสำหรับการเก็บไข่จากตัวเต็มวัย และพื้นที่ให้ตัวอ่อนเติบโต โดยสามารถเริ่มจากการนำไข่ของแมลงวันลายที่มักจะติดกับวัสดุอย่างกระดาษแข็งหรือแผ่นไม้ไปขูดเบาๆ นำมาใส่ในถังเพาะที่มีรำละเอียดและเศษอาหารที่ใส่ไว้ เมื่อตัวอ่อนฟักตัวก็จะทำการกินเศษอาหาร ขั้นตอนนี้สามารถนำตัวอ่อนไปใช้ได้ทันที และหากเก็บตัวอ่อนบางส่วนไปตามวันที่ครบกำหนดลอกคราบก็จะได้พ่อแม่พันธุ์แมลงวันลายตัวเต็มวัยสำหรับการเก็บเกี่ยวครั้งต่อไปอีกด้วย

อนึ่ง ถังเพาะแมลงวันลายควรมีฝาระบายอากาศเป็นตะข่ายหรือลวดตาถี่กันสัตว์รังควานลงมาขโมยกินอาหาร และป้องกันแมลงวันบ้านเข้ามาวางไข่ด้วยเช่นกัน และควรเก็บให้พ้นจากแสงแดดโดยตรง การให้อาหารที่ชื้นเกินไปก็อาจจะทำให้เกิดเชื้อราทำให้ตัวหนอนไม่เติบโตหรือจมน้ำตายได้ จึงควรกะปริมาณให้พอเหมาะ กระนั้นควรเสริมด้วยการพรมน้ำด้วยขวดฉีดครั้งละ 1 สัปดาห์บ้าง

ประโยชน์

แมลงวันลายระยะตัวหนอนมีประโยชน์การใช้งานมากที่สุด เพราะโปรตีนสูงถึง 50 กรัม ต่อหนอนจำนวน 100 กรัมเลยทีเดียว ซึ่งมากกว่าเนื้อวัวที่มีโปรตีน  35 กรัมต่อเนื้อวัวจำนวน 100 กรัม จึงนิยมนำไปเป็นอาหารสัตว์ เช่น ปลา นก ไก่ เป็ด สัตว์เลื้อยคลาน สัตว์ครึ่งบกครึ่งน้ำ สัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม หรือแมลงกินเนื้ออื่นๆ ในวงการสัตว์เลี้ยง อีกทั้งยังมีการพยายามวิจัยสกัดโปรตีนและไคติน (Chitin) ที่เป็นโปรตีนที่อยู่ในเปลือกของแมลงวันลายเพื่อนำมาใช้ในการแพทย์ เป็นอาหารเสริม และเนื้อสัตว์เทียมแทนเนื้อจริงๆ อีกด้วย แต่ก็อยู่ในขั้นตอนทดลองรอจำหน่ายสู่ตลาด

และด้วยความสามารถในการกินอาหารเหลือที่ไม่ก่อแก๊สมีแทนและแก๊สเรือนกระจกมากเท่าการกลบฝังทั่วไป แมลงวันลายจึงถูกเพาะเพื่อลดกากอาหารที่เหลือจากการะผลิตในภาคอุตสาหกรรม ซ้ำปุ๋ยที่ได้จากมูลของหนอนยังมีสารอาหารไม่แพ้ปุ๋ยไส้เดือนในการบำรุงพืชอีกด้วย

ถ้าประโยชน์มากขนาดนี้ ในปี ค.ศ. 2016 องค์กรสหประชาชาติบอกว่าอีก 10-20 ปีข้างหน้า โลกจะเผชิญภาวะวิฤกติอาหารและภาวะโลกร้อน ซึ่งมนุษย์ทุกคนอาจจะต้องเลิกกินเนื้อสัตว์และหันมากินแมลงกันมากขึ้นเป็นทางเลือกโปรตีน โดยหนอนแมลงวันลายที่เพาะเลี้ยงในฟาร์มที่มีมาตรฐานนั้นถือเป็นตัวเลือกที่ดี เพราะมีรสชาติกรอบ หอม มัน กระนั้นเพราะเป็นแมลงที่มีภาพจำค่อนข้างสกปรก มนุษย์ยังไม่มีการนำมาบริโภคเชิงพานิณชย์มากนัก แต่ไม่แน่ ในอนาคตอันใกล้ หากมีการทำให้พวกมันมีมูลค่าเพิ่มขึ้นเหมือนอย่างกุ้งล็อบสเตอร์ที่ยุคหนึ่งเคยเป็นอาหารราคาถูกไม่หรูหราและมีไว้ให้นักโทษกิน ก็อาจจะเป็นการช่วยให้พวกมันไม่ถูกมองข้ามก็เป็นได้