ที่เดียวในโลก..ควรค่าอนุรักษ์ไว้ประเพณี"ช้างไถนา"แทนกระบือ

การใช้ช้างไถนาปีหนึ่งมีครั้งเดียวที่บ้านนาเกียน อำเภออมก๋อย จังหวัดเชียงใหม่ ขึ้นดอยสูงห่างจากตัวเมืองเชียงใหม่กว่า 200 กิโลเมตร ช้างไถนาเป็นกิจกรรมที่มีมานานกว่า 100 ปี โดยชาวกะเหรี่ยงที่อาศัยอยู่ที่หมู่บ้านนาเกียนใช้ช้างแทนกระบือในการไถนาในช่วงเริ่มทำนาของทุกปี

ประวัติช้างไถนา นายพะก่าโหนะ ชาวบ้านแม่แพ ตำบลแม่สวด อำเภอสบเมย จังหวัดแม่ฮ่องสอน ซึ่งโดยปกติมีนิสัยอารมณ์จินตนาการความเป็นศิลปิน ทั้งชอบเล่น เต่อหน่า เป็นเครื่องดนตรีของกะเหรี่ยง และชอบอูเคว เป็นการเป่าแคนเขาควาย มาตั้งแต่เด็กแล้ว จึงได้เกิดแนวคิดว่า จะใช้ช้างไถนาแทนควาย จึงได้ปรึกษาหารือกับนายอานี ประยูรยืนยง และนายแหนะดี ประยูรยืนยง เพื่อทดสอบความเป็นไปได้  ซึ่งครั้งแรกนั้นได้ฝึกช้างไถนาอย่างแอบๆ ซ่อนๆ กลัวถูกกล่าวหาจากคนอื่นว่าเพี้ยน หรือทำสิ่งที่แปลกๆ ที่คนอื่นไม่ค่อยทำกัน แต่เวลาได้พิสูจน์ได้เกิดเป็นที่ยอมรับจากที่ฝึกฝนช้างด้วยคันไถนา และทดลองจากคันไถ 1 คัน มาเป็น 2 คันก็ยังได้อีก จึงได้ปรากฏการใช้ช้างไถนาในถิ่นตำบลนาเกียนมาจนทุกวันนี้ โดยช้างตัวแรกชื่อว่า ปุ๊น่อย แปลว่าตัวผู้น้อย เป็นช้างหุ้นส่วนหลายๆ คนในหมู่บ้าน โดยช้างปุ๊น่อย ถูกใช้งานและเลี้ยงอยู่ละแวกบ้านนาเกียน และบ้านแม่โขง จากนั้นปี 2526 ก็ถูกขายไปในเขตชายแดนทางพม่าไปและได้มีการซื้อช้างใหม่ขึ้นเรื่อยๆและได้มีการนำช้างตัวอื่นๆ มาไถนาสืบต่อๆ กันมา โดยแปลงนาผืนแรกที่ใช้ช้างไถนาเป็นของพ่อตา นายพะก่าโหนะ ตั้งอยู่บริเวณทางทิศตะวันตกของบ้านนาเกียนกลาง หลังจากนั้นชาวบ้านได้สืบสานช้างไถนา ซึ่งถือเป็นการเริ่มต้นฤดูเพาะปลูกเป็นประจำทุกปี