แผ่นดินไหว –สึนามิ อินโดนีเซีย: เกิดความผิดพลาดอะไรกับระบบเตือนภัยสึนามิ?

แผ่นดินไหว –สึนามิ อินโดนีเซีย: เกิดความผิดพลาดอะไรกับระบบเตือนภัยสึนามิ?

 

ผู้คนร่วมพันต้องสังเวยชีวิตและอีกจำนวนมากยังคงสูญหาย หลังจากเกิดแผ่นดินไหวที่ส่งผลให้เกิดคลื่นยักษ์สึนามิพัดถล่มเกาะสุลาเวสีของอินโดนีเซียเมื่อวันศุกร์ที่ผ่านมา (28 ก.ย.)

ช่วงเกิดเหตุมีการแจ้งเตือนภัยการเกิดคลื่นยักษ์สึนามิ แต่การเตือนภัยดำเนินไปเพียง 30 นาทีเท่านั้นก่อนที่จะถูกยกเลิกไป ซึ่งดูเหมือนจะเป็นการประเมินสถานการณ์ต่ำกว่าภัยพิบัติที่เกิดตามมาเป็นอย่างยิ่ง เกิดความผิดพลาดอะไรขึ้นกับระบบเตือนภัยนี้ ?

เกิดอะไรขึ้นกันแน่ ?

เมื่อเวลา 18.03 น.ตามเวลาท้องถิ่นของวันศุกร์ที่ 26 ก.ย.ได้เกิดแผ่นดินไหวขนาด 7.5 ซึ่งมีจุดศูนย์กลางของแรงสั่นสะเทือนบนบกทางตอนเหนือของจังหวัดสุลาเวสีกลาง โดยอยู่ลึกลงไปใต้พื้นดินเพียง 10 กม. และหลังจากนั้นก็เกิดอาฟเตอร์ช็อกตามมาอีกหลายสิบครั้ง

สำนักงานอุตุนิยมวิทยาและธรณีฟิสิกส์ หรือ BMKG ของอินโดนีเซีย ได้ออกประกาศเตือนภัยคลื่นสึนามิหลังจากแผ่นดินไหวครั้งแรกเกิดขึ้นไม่นาน โดยเตือนว่าอาจเกิดคลื่นสูง 0.5-3 เมตร

แต่ประกาศเตือนภัยดังกล่าวถูกยกเลิกไปในอีกกว่า 30 นาทีต่อมา

• แผ่นดินไหวอินโดนีเซีย : ตัวเลขผู้เสียชีวิตเหตุแผ่นดินไหว-สึนามิ ถล่มสุลาเวสี พุ่งสูง 844 คน
• จนท.หอบังคับการบินทำหน้าที่จนตัวตาย ไม่หนีแผ่นดินไหวเกาะสุลาเวสี
• แผ่นดินไหวส่งแรงสั่นสะเทือนถึงอีกฝั่งของโลกได้ใน 3 วัน

ปาลู ซึ่งเป็นเมืองที่ตั้งอยู่บริเวณอ่าวแคบ ๆ บนเกาะสุลาเวสี ถูกคลื่นยักษ์พัดถล่มใส่ ซึ่งคลื่นบางลูกมีความสูงถึง 6 เมตร ส่งผลให้อาคารบ้านเรือน และสิ่งปลูกสร้างต่าง ๆ ที่อยู่ในแถบนั้นถูกคลื่นซัดกระหน่ำจนพังราบเป็นหน้ากลอง

ประชาชนหลายร้อยคนที่กำลังเตรียมตัวเข้าร่วมงานเทศกาลที่ชายหาดในเมืองซึ่งจะจัดขึ้นในคืนนั้น กลับต้องเผชิญกับคลื่นยักษ์ที่ถาโถมเข้าใส่ และกวาดทุกสิ่งที่อยู่ตรงหน้าไปกับคลื่น

สำนักบรรเทาสาธารณภัยและภัยพิบัติแห่งชาติของอินโดนีเซีย ระบุว่า ผู้เสียชีวิตส่วนใหญ่ที่เมืองปาลูเป็นผู้ประสบภัยคลื่นสึนามิ

ผู้คนทราบว่าจะเกิดสึนามิหรือไม่ ?

ฝ่ายที่วิพากษ์วิจารณ์ได้กล่าวหา BMKG ว่ายกเลิกประกาศเตือนภัยสึนามิเร็วเกินไป แม้ว่า BMKG จะชี้แจงว่า คลื่นได้พัดถล่มเกาะขณะที่ยังมีการประกาศเตือนภัยอยู่

นางดวิกอริตา การ์นาวาตี ประธาน BMKG ให้สัมภาษณ์หนังสือพิมพ์จาการ์ตาโพสต์ว่า การตัดสินใจยกเลิกประกาศเตือนภัยมีขึ้นหลังสำนักงานได้รับข้อมูลว่าได้เกิดคลื่นสึนามิแล้ว ซึ่งรวมถึงข้อมูลจากการสังเกตการณ์ภาคสนามของพนักงาน BMKG ที่เมืองปาลู

นางการ์นาวาตี กล่าวเสริมว่า การประกาศเตือนภัยสึนามิสิ้นสุดลงเมื่อเวลา 18.37 น. หลังคลื่นยักษ์ลูกที่ 3 พัดถล่มเพียงไม่กี่นาที และหลังจากประกาศเตือนภัยสิ้นสุดลงก็ไม่มีการเกิดสึนามิอีก

แต่มีปัญหาใหญ่กว่านั้น เพราะแม้จะมีการแจ้งเตือนภัยออกไป แต่กระทรวงเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสารของอินโดนีเซีย ระบุว่า การแจ้งเตือนภัยสึนามิที่ส่งให้ประชาชนซ้ำ ๆ ผ่านข้อความสั้นทางโทรศัพท์มือถือนั้น อาจไปไม่ถึงประชาชน

โฆษกสำนักงานจัดการภัยพิบัติระบุว่า แรงสั่นสะเทือนจากแผ่นดินไหวทำสายไฟฟ้าและสายที่เชื่อมต่อระบบโทรคมนาคมในพื้นที่ประสบภัยหักโค่นลงมา รวมทั้งยังสร้างความเสียหายต่ออุปกรณ์ไซเรนตามแนวชายฝั่งด้วย

คลิปวิดีโอชิ้นหนึ่งที่ถูกแชร์กันอย่างแพร่หลายทางโซเชียลมีเดีย เผยให้เห็นผลลัพธ์ที่เกิดขึ้น โดยเป็นภาพชายคนหนึ่งร้องตะโกนเตือนภัยผู้คนที่อยู่ตามชายหาด ซึ่งยังไม่รู้ว่าคลื่นยักษ์กำลังใกล้เข้ามา

อินโดนีเซียมีระบบเตือนภัยสึนามิล่วงหน้าหรือไม่ ?

คำตอบคือ มี อินโดนีเซียมีระบบเตือนภัยสึนามิล่วงหน้าที่ประกอบไปด้วยเครือข่ายสถานีตรวจวัดความสั่นสะเทือน 170 สถานี สถานีวัดคลื่นแผ่นดินไหว 238 สถานี และอุปกรณ์วัดระดับน้ำทะเล 137 จุด

แต่นายราห์มัต ตรีโยโน หัวหน้าศูนย์แผ่นดินไหวและสึนามิของ BMKG ระบุว่า ระบบดังกล่าวยังมีประสิทธิภาพการทำงานอย่าง "จำกัดมาก"

"อุปกรณ์ปัจจุบันของเรามีข้อจำกัดมาก" นายตรีโยโน บอกกับผู้สื่อข่าวบีบีซีแผนกภาษาอินโดนีเซีย "ที่จริง เรามีตัวเซ็นเซอร์ตรวจจับแผ่นดินไหว 170 ตัว แต่มีงบการบำรุงรักษาสำหรับอุปกรณ์เพียง 70 ตัวเท่านั้น"

อย่างไรก็ตาม เรารู้ว่าระบบดังกล่าวตรวจจับคลื่นสึนามิได้ แต่กลับไม่สามารถระบุขนาดของคลื่นได้อย่างแม่นยำ

BMKG ระบุว่า อุปกรณ์วัดระดับน้ำทะเลที่ใกล้เมืองปาลูมากที่สุดอยู่ห่างจากเมืองไปกว่า 200 กม. โดยอุปกรณ์ดังกล่าวตรวจวัดได้ว่า ระดับน้ำทะเลเพิ่มขึ้นเพียง 6 ซม. และประเมินว่าคลื่นสึนามิจะสูงไม่เกิน 0.5 เมตร

นายตรีโยโน ให้สัมภาษณ์กับสำนักข่าวรอยเตอร์ว่า "เราไม่มีข้อมูลจากการสังเกตการณ์ที่เมืองปาลู เราจึงต้องใช้ข้อมูลที่มีอยู่ แล้วแจ้งเตือนภัยจากข้อมูลดังกล่าว...หากเรามีอุปกรณ์วัดระดับน้ำทะเลใกล้เมืองปาลูหรือข้อมูลที่เหมาะสม แน่นอนว่าเราอาจแจ้งเตือนภัยได้ดีกว่านี้ ซึ่งกรณีที่เกิดขึ้นถือเป็นสิ่งที่ต้องพิจารณาสำหรับการทำงานในอนาคต"

ทางการอาจช่วยปกป้องชีวิตผู้คนได้มากกว่านี้หรือไม่ ?

เป็นไปได้ เพราะจริง ๆ แล้ว อินโดนีเซียมีระบบเตือนภัยสึนามิที่มีประสิทธิภาพ ซึ่งรวมถึงทุ่นลอยตรวจวัดคลื่นสึนามิ 21 ตัว ที่ใช้สำหรับแจ้งเตือนภัยล่วงหน้าโดยประมวลข้อมูลที่เก็บรวบรวมจากตัวเซ็นเซอร์ในทะเลลึก

อย่างไรก็ตาม ทุ่นลอยเหล่านี้ซึ่งได้รับบริจาคจากสหรัฐฯ เยอรมนี และมาเลเซีย หลังเกิดเหตุสึนามิในมหาสมุทรอินเดียเมื่อปี 2004 กลับไม่มีตัวไหนเลยที่ใช้งานได้ เพราะบางตัวได้รับความเสียหายจากน้ำมือพวกชอบทำลายทรัพย์สินของรัฐ หรือไม่ก็ถูกขโมยไป และการหาระบบมาทดแทนอุปกรณ์เหล่านี้ก็ล่าช้าเพราะปัญหาขาดแคลนงบประมาณ

ด้วยเหตุนี้ ทำให้ BMKG ต้องพยากรณ์การเกิดคลื่นสึนามิหลังเกิดแผ่นดินไหวโดยใช้ระบบแบบจำลองจากขนาดความรุนแรงและความลึกของจุดที่เกิดแผ่นดินไหว

หากเราได้ข้อมูลจากทุ่นลอย "ก็จะทำให้ระดับการแจ้งเตือนสึนามิของเรามีความแม่นยำมากขึ้น" นายตรีโยโนบอกกับบีบีซี

ภัยพิบัติครั้งล่าสุดนี้ เป็นการตอกย้ำถึงความเสียหายที่อินโดนีเซียต้องจ่ายจากการไม่ใช้ระบบเตือนภัยล่วงหน้าที่มีประสิทธิภาพกว่าที่เป็นอยู่ในปัจจุบัน

BPPT ซึ่งเป็นหน่วยงานที่ดูแลระบบทุ่นลอยเตือนภัย เคยยอมรับว่ารัฐบาลทุ่มความพยายามส่วนใหญ่ไปกับการบรรเทาทุกข์หลังเกิดแผ่นดินไหว แต่กลับใส่ใจเรื่องการเตือนภัยล่วงหน้า "เพียงน้อยนิด"

มีการคาดการณ์ว่าจะเกิดสึนามิในเหตุการณ์นี้หรือไม่ ?

ก็ไม่เชิงนัก

ศ.ฟิลิป ลี-ฟาน หลิว รองอธิการบดีคณะวิศวกรรมโยธาและวิศวกรรมสิ่งแวดล้อม มหาวิทยาลัยแห่งชาติสิงคโปร์ ระบุว่า แผ่นดินไหวที่เกิดขึ้นไม่ใช่ประเภทที่มักทำให้เกิดคลื่นสึนามิลูกใหญ่

โดยทั่วไป คลื่นสึนามิจะเกิดขึ้นก็ต่อเมื่อเกิดการเคลื่อนตัวของแผ่นดินในแนวดิ่ง แต่กรณีที่เกิดขึ้นนี้ แผ่นเปลือกโลกได้เสียดสีกันในแนวนอนทำให้เกิดแรงกระเพื่อมในแนวนอน ไม่ใช่ในแนวตั้งที่มักทำให้เกิดคลื่นสึนามิขนาดใหญ่

แต่สาเหตุที่ทำให้คลื่นยักษ์ซัดถล่มเมืองปาลูอาจเกิดจากลักษณะทางกายภาพของอ่าวเมืองปาลูเอง โดย ดร.ฮัมซา ลาตีฟ นักวิทยาศาสตร์ทางทะเลจากสถาบันเทคโนโลยีบันดุงในอินโดนีเซีย บอกว่า เมืองปาลูเคยเจอคลื่นสึนามิเช่นนี้มาแล้วในอดีต และพอสึนามิซัดถล่มอ่าวที่มีลักษณะแคบและยาวจึงทำให้แรงปะทะที่เกิดรุนแรงกว่าปกตินั่นเอง